wtorek, 19 marca, 2024
bezpieczeństworaportyspołeczeństwo

Sprawcy masowych strzelanin, bardzo amerykański problem

Kim są sprawcy masowych strzelanin i czy możemy ich spotkać w Europie? Według badania sfinansowanego przez rząd USA ważną wspólną cechą wielu sprawców strzelanin jest to, że swoją broń nabyli legalnie. A to w Europie nie jest tak proste jak w Stanach.

Departament Sprawiedliwości zlecił analizę danych nt. sprawców masowych strzelanin. Obiektywne dane mają pozwolić Amerykanom przyjrzeć się temu bardzo amerykańskiemu problemowi.

Sprawcy masowych strzelanin na świecie

Najkrwawszą masową strzelaniną w Polsce była ta sprzed 15 lat z Sieradza. Wtedy to 28-letni strażnik więzienny zabił trzech policjantów i ciężko ranił aresztanta. W Europie jednym z najbardziej szokujących wydarzeń tego typu była strzelanina zorganizowana przez Andersa Breivika w Norwegii, w której zginęło 77 osób, a 319 zostało rannych. Spektakularne strzelaniny miały też miejsce na okupowanych przez Rosjan terenach Ukrainy (2018) i w Tajlandii – w obu wypadkach zginęło tam kilkadziesiąt osób. Ale to w USA zamachów tego typu było najwięcej. I to właśnie w tym kraju najwięcej było strzelanin w szkołach, a wśród ofiar były przede wszystkim dzieci.

W ciągu 53 lat w USA odnotowano 167 masowych strzelanin. 20 procent takich wydarzeń miało miejsce w ciągu ostatnich 10 lat. połowa z nich tylko w latach 20. XXI wieku.

Coraz częściej sprawcy dają dowody, że do ich czynów popycha ich nienawiść ze względu na pochodzenie, religię lub płeć. Zgodnie ze znanym społeczeństwu stereotypem, są często białymi mężczyznami, ale głównych profili sprawców jest aż pięć.

Pięć grup zabójców

Pierwsza grupa to rzeczywiście biali mężczyźni, a raczej chłopcy. Zwykle związani z miejscem, w którym przyszli zabijać – czyli obecni lub byli uczniowie danej placówki, na ogół prześladowani w tym miejscu lub naznaczeni innym rodzajem traumy. Osoby te mają skłonności samobójcze, dokładnie planują zbrodnię i ogłaszają swoje zamiary przed atakiem. Jako osoby nieletnie z reguły używają broni, którą na ogół kradną w rodzinie (często kradną wiele różnych sztuk broni).

Druga grupa to zamachowcy w college’ach i uniwersytetach: niebiali mężczyźni, którzy są obecnymi studentami uniwersytetu, mają skłonności samobójcze i mają historię przemocy i traumy z dzieciństwa. Swoją broń po prostu legalnie kupują w sklepach. Zostawiają listy lub manifesty.

Zamachowcy z zakładów pracy: czterdziestoletni mężczyźni bez określonego profilu rasowego. Byli lub aktualnie pracownicy danej organizacji, z reguły sfrustrowani warunkami pracy, zwalniani itp. Używają legalnie zakupionych pistoletów i karabinów szturmowych.

Czwarta grupa – atakujący w miejscach kultu: biali mężczyźni po czterdziestce, zazwyczaj motywowani nienawiścią rasową lub religijną, bywa że są sprawcami przemocy domowej, która eskaluje na zewnątrz. Emocjonalni, niezbyt starannie planujący swoje zamachy.

Ostatnia grupa to zamachowcy w centrach handlowych, lokalach gastronomicznych, hotelach to biali mężczyźni po trzydziestce, na ogół notowani, często za brutalne przestępstwa. Na ogół nie są związani z miejscem, które wybrali na zamach, posługują się jedną sztuką legalnie nabytej broni. Jedna trzecia to osoby zdiagnozowane lub wykazujące objawy przed zamachem schizofrenii, paranoi lub urojeń.

Kogo i dlaczego nienawidzą sprawcy masowych strzelanin?

Zabójcy kierują się nienawiścią wobec różnych grup społecznych. W latach 1966-2000 doszło do 75 masowych strzelanin. 9% z nich było motywowanych rasizmem, 1% nienawiścią religijną, a 7% mizoginią. Statystyki te zmieniły się od 2015, kiedy to w 32 masowych strzelaninach, 18% było motywowanych rasizmem, 15% nienawiścią religijną, a 21% mizoginią.

Mężczyźni kierujący się mizoginią oskarżają kobiety o swoją izolację i samotność.

Dwie trzecie masowych strzelców miało udokumentowaną historię problemów ze zdrowiem psychicznym. Naukowcy jednak wskazują, że aż połowa członków społeczeństwa amerykańskiego w ogóle miała w życiu problemy ze zdrowiem psychicznym i że w związku z tym ta przesłanka nie jest kluczowa dla ustalenia profilu sprawcy. Ponadto osoby z halucynacjami i urojeniami odpowiadają za zaledwie 16 procent ataków. Więcej jest chociażby frustratów motywowanych konfliktami w miejscu pracy.

Jednak najbardziej sprawcy nienawidzą sami siebie. Wielu z nich nie przewiduje innego końca ataku niż samobójstwo. 70 procent z nich przygotowuje listy, manifesty i ostatecznie popełnia samobójstwo. Ich problemem często nie jest zaburzenie psychiczne ale obsesja samobójcza.

Przez lata wzrosła też ilość ataków, w których motywacją jest chęć zdobycia sławy (obecnie statystyki wskazują, że 12 procent sprawców ma taką motywację). Zabójcy chcą dzielić się ze światem na żywo swoimi czynami, organizują spektakle medialne, upewniają się, że są obserwowani przez wiele osób. Co ciekawe – taką motywację mają przede wszystkim sprawcy z zachodu USA.

Sprawcy masowych strzelanin kupiła broń do ataku legalnie. 13 procent pożycza lub kradnie broń z domu lub od przyjaciół, dotyczy to zwłaszcza sprawców nieletnich.

Można zapobiegać?

Być może części strzelanin można zapobiegać. Ponad rok temu powstało badanie wskazujące na możliwość przeciwdziałania części strzelanin szkolnych. Autorzy tego badania uważali, że kluczem do ocalenia być może nawet dziesiątków istnień, jest zajęcie się prześladowaniem szkolnym. Wskazywali na konieczność lepszego wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego i oceny wpływu stresorów w domu. Podając przykład masakry w Columbine podano, że sprawcy planowali swój atak przez rok. Zanim zabili 15 osób przez wiele miesięcy prowadzili drobiazgowe zapiski i przygotowywali nagrania. Publikowali wrogie treści w internecie i groźby. Jednak były to dzieci z „dobrych domów” i sprawę wciąż zamiatano pod dywan. Od tej pory wyłącznie poprzez działania prewencyjne – jak podawali autorzy badania – udało się zapobiec 67 zamachom.

Warto dodać, że chęć popełnienia spektakularnego samobójstwa była w tych udaremnionych zamachach ważną przesłanką niedoszłych sprawców.

Zdjęcie MakyFoto/Pixabay

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.