Opieka nad małymi dziećmi w najbogatszych krajach świata. Polska na 41 krajów na 27 miejscu
Opieka nad małymi dziećmi to towar luksusowy w wielu bogatych krajach świata. Również w Polsce, znajdującej się na 27 miejscu na 41 wśród krajów OECD i UE. Raport UNICEF pokazuje, że dla wielu państw troska o dzieci nie jest sprawą pierwszoplanową. Ani nawet dalszoplanową.
Raport „Where Do Rich Countries Stand on Childcare?” został przygotowany przez ośrodek badawczy UNICEF Innocenti. Analizuje się w nim politykę oraz rozwiązań dotyczące opieki nad małymi dziećmi w 41 najbogatszych krajach świata. Wśród państw, których podejście do tej kwestii zostało zbadane, jest również Polska. Znajduje się ona na odległym, bo 27 miejscu w tym rankingu.
Opieka nad małymi dziećmi – wskaźniki
UNICEF przeanalizował cztery wskaźniki w każdym z badanych krajów:
- długość płatnego urlopu rodzicielskiego,
- dostępność,
- przystępność cenową
- oraz jakość zorganizowanej opieki nad dziećmi od urodzenia do osiągnięcia wieku szkolnego.
Kraje z czołówki rankingu połączyły jakość i przystępność cenową, a ponadto zaoferowały obojgu rodzicom długi i dobrze płatny urlop opiekuńczy.
UNICEF postrzega to tak: płatny urlop macierzyński i ojcowski umożliwia rodzicom nawiązanie więzi ze swoimi dziećmi, wspiera rozwój dziecka, zmniejsza ryzyko depresji poporodowej i zwiększa równość płci. Korzyści z takiego rozwiązania wydają się oczywiste – ale jednak mniej niż połowa bogatych krajów oferuje matkom co najmniej 32 tygodnie pełnopłatnego urlopu. Państwa, w których jest możliwość korzystania z urlopu ojcowskiego, z reguły pozwalają z takiego rozwiązania o wiele krócej i nie zachęcają ojców do korzystania. W rezultacie niewielu ojców z niego korzysta. Dodatkowo: istnieją bariery zawodowe i kulturowe, choć ten trend powoli się zmienia.
Dobrze przemyślany urlop rodzicielski pomaga rodzinom prawidłowo funkcjonować. Kiedy rodzice chcą wrócić do pracy i móc też poświęcić trochę czasu dla samych siebie, potrzebują dostępu do dobrze zorganizowanej opieki dla dziecka. Jednak wiele państw nie przewiduje takiego rozwiązania i koniec płatnego urlopu rodzicielskiego zadziwiająco rzadko zbiega się z początkiem prawa do przystępnej opieki nad dziećmi. To zmusza rodziców do rezygnacji z pracy lub do korzystania z rozwiązań angażujących innych członków rodziny (dziadkowie, inni krewni) lub komercyjnych ofert opiekuńczych.
Co się dzieje, gdy nie ma rozwiązań?
Brak przystępnej cenowo opieki nad małymi dziećmi jest kluczową barierą dla rodziców, na dodatek potęgującą nierówności społeczno-ekonomiczne w poszczególnych krajach.
Wygląda to ostatecznie tak, że gospodarstwach domowych o wysokich dochodach prawie połowa dzieci poniżej 3. roku życia korzystała z opieki żłobkowej, a w gospodarstwach domowych o niskich dochodach mniej niż jedna trzecia. W Irlandii, Nowej Zelandii i Szwajcarii para o średnich dochodach musiałaby wydać nawet połowę jednej pensji, aby opłacić pobyt dwójki dzieci w żłobku. Większość bogatych krajów subsydiuje opiekę nad dziećmi dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji, ale samotni rodzice o niskich dochodach na Słowacji, Cyprze i w USA wydają nawet połowę swojej pensji na opiekę nad dzieckiem.
Sytuację rodzin pod względem opieki nad małymi dziećmi pogorszyła też pandemia COVID-19. Wielu rodziców starało się pogodzić opiekę z pracą, podczas gdy inni stracili pracę.
Polska opieka nad małymi dziećmi
Polska w ogólnym rankingu zajęła 27. miejsce na 41 badanych państw. Najniższe miejsca w rankingu, za Polską, zajmują kraje takie jak Meksyk, Czechy, Turcja, Wielka Brytania, Szwajcaria i Stany Zjednoczone. Wyżej od Polski w rankingu znajdują się kraje bałtyckie (Estonia, Łotwa i Litwa) oraz Bułgaria, Węgry czy Kanada.
Jeśli chodzi o wskaźnik dotyczący płatnych urlopów macierzyńskich i ojcowskich, Polska zajęła miejsce w środku stawki – 21. W tym zestawieniu na pierwszym miejscu była Japonia, a na ostatnim – Stany Zjednoczone.
Polska zajęła 33. miejsce pod względem dostępu do opieki nad dzieckiem poniżej 3. roku życia. Za nami jest Australia, Stany Zjednoczone, Węgry, Czechy, Bułgaria, Rumunia, Słowacja i Turcja.
Ale nie jest źle – a nawet jest całkiem nieźle jeśli chodzi o wskaźnik jakości zorganizowanej opieki małym nad dzieckiem. Wskaźnik ten brał pod uwagę stosunek liczby dzieci do liczby nauczycieli oraz minimalne kwalifikacje, niezbędne aby zostać nauczycielem w placówce formalnej opieki nad dziećmi. Tu jesteśmy aż na 7 miejscu.
Niestety, jeśli chodzi o ostatni wskaźnik, czyli przystępności cenowej zorganizowanej opieki nad dziećmi, Polska uplasowała się na 27 miejscu. Jest drogo.
Co zaleca UNICEF?
UNICEF uważa, że płatny urlop rodzicielski powinien trwać co najmniej sześć miesięcy. Co więcej, dostęp do wysokiej jakości i niedrogiej opieki nad dzieckiem od urodzenia do rozpoczęcia pierwszej klasy szkoły podstawowej powinien być powszechny.
Raport zawiera wskazówki dla rządów państw i sektora prywatnego na temat opieki nad dziećmi i polityki urlopów rodzicielskich, m.in.:
- płatny urlop rodzicielski dostępny zarówno dla matek, jak i dla ojców w pierwszym pełnym roku życia dziecka;
- niedroga opieka nad dziećmi, która jest oferowana pod koniec urlopu rodzicielskiego, aby nie było luki w dostępnym wsparciu;
- dostępna, elastyczna i przystępna cenowo wysokiej jakości opieka nad dziećmi dostępna dla wszystkich dzieci, niezależnie od sytuacji rodzinnej;
- zachęcanie pracodawców do zapewnienia rodzicom elastycznych godzin pracy i systemów wsparcia opieki nad dziećmi;
- dostosowanie usług opieki nad dziećmi do innych polityk dotyczących wsparcia rodzin, takich jak powszechne zasiłki na dzieci.
