NIK – przesyłki spoza UE są poza kontrolą

Czy ktoś wie, co znajduje się w paczkach pocztowych, które docierają z zagranicy do Polski? Mówi o tym ostatni raport NIK.

Najwyższa Izba Kontroli zajęła się kontrolą skuteczności nadzoru organów celno-skarbowych nad obejmowaniem procedurą dopuszczenia do obrotu towarów przywożonych w przesyłkach pocztowych i kurierskich o niskich wartościach spoza UE. Kontrolerzy przeanalizowali też w jaki sposób Poczta Polska S.A. organizuje obrót przesyłkami w zakresie ich przedstawiania do odpraw celnych. Wnioski nie są dobre: wg NIK istniejący system weryfikacji przesyłek o niskich wartościach jest nieskuteczny. Przepisy krajowe w tym zakresie nie są dostosowane masowego napływu paczek. Poczta Polska S.A. zaś nie dysponuje danymi elektronicznymi, niezbędnymi do kontroli celno-skarbowej.

Tanie, liczne paczki

Zwolnienia z zapłaty cła i podatku dla przesyłek o deklarowanych niskich wartościach wprowadzone zostały w latach 80. Miało to uprościć pracę służb celnych i odbiurokratyzować procedury. Nie prowadzono handlu wysyłkowego i ilość towarów zwolnionych z opłat była niewielka. Jak pisze NIK w raporcie – dziś rozwój handlu internetowego i znaczący wzrost ilości przesyłek z zagranicy stanowi wyzwanie dla organów celno-skarbowych w zakresie kontroli i poboru ewentualnych należności przywozowych. Wolumen przesyłek o niskich wartościach rośnie co roku nawet do 15 procent. Według badań o czwarty polski internauta kupuje towary za granicą.

Zmienił się też system dostarczania towarów do odbiorców. Obecnie przesyłki dostarcza nie tylko Poczta Polska S.A. ale i różne firmy kurierskie.

Kontrolę NIK przeprowadziła na podstawie danych szacunkowych. Okazało się, że Minister Finansów, KAS ani Poczta Polska S.A. nie dysponowali danymi o rzeczywistej liczbie przywożonych przesyłek o niskiej wartości. Powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa Poczta Polska S.A. nie zgodziła się na podanie do publicznej wiadomości szacunkowych danych dotyczących liczby zgłoszonych przez nią do obrotu przesyłek pocztowych o niskiej wartości spoza UE.

Z danych szacunkowych wynika, że obrót przesyłkami pocztowymi (rejestrowanymi i nierejestrowanymi) stanowił 96 procent, a kurierskimi 4 procent łącznego obrotu przesyłkami o deklarowanych niskich wartościach.

Przesyłki o zadeklarowanej wartości poniżej 22 euro i prezenty stanowiły 99,6 procent przesyłek pocztowych o niskich wartościach i 78 procent przesyłek kurierskich o niskich wartościach. Przesyłki pocztowe bez należności celno-podatkowych nie były rejestrowane w systemach informatycznych organów celno-skarbowych czyli nie były zatrzymane do kontroli.

Wnioski z kontroli

Wiadomo, że Minister Finansów i Szef KAS zajmowali się już analizą problemów  systemu kontroli przesyłek o niskich wartościach, ale jak na razie nie zostały wdrożone rozwiązania, które umożliwiłyby skuteczne działania. Nie uszczelniono systemu poboru należności celno-podatkowych. Nie wdrożono adekwatnych rozwiązań prawnych i informatycznych. Nie opracowano także narzędzi pozwalających weryfikować okazjonalny charakter dokonywanych niewielkich zakupów (przez nabywców detalicznych) i odróżnić go od celowego dzielenia zamówienia by uniknąć należności celnych (przez handlowców hurtowych).

Wg NIK wiedza o tym, że przesyłki nie są kontrolowane w żadnym wypadku, może być powszechna i w świadomości nadawców i adresatów gwarantuje zwolnienie z opłat.

Tymczasem NIK akcentuje, że weryfikacja przesyłek wskazałaby liczne nieprawidłowości. Przykładowa szczegółowa kontrola 500 przesyłek, ujawniła, że deklarowana wartość każdej weryfikowanej przesyłki była zaniżona średnio o około 400 procent. Jednak sprawdzanie paczek fizycznie jest nieopłacalne.

Nadzór – o czym dalej czytamy w raporcie NIK – opiera się na fizycznych kontrolach wybranych przesyłek. Można przyjąć, że weryfikuje się w ten sposób łącznie około procenta przesyłek pocztowych i 4 procent przesyłek kurierskich.

Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli system weryfikacji przesyłek o niskich wartościach, oparty na ich fizycznych kontrolach, jest nieefektywny i nieopłacalny. NIK postuluje, by wdrożyć mechanizmy i narzędzia informatyczne optymalizujących analizę ryzyka i zwiększających efektywność w typowaniu przesyłek do kontroli.