czwartek, 28 marca, 2024
Lekkie czytanieNAUKA

Subiektywny ranking odkryć naukowych 2020

Rok 2020 to nie tylko COVID19 i błyskawiczne wynalezienie szczepionki opartej na technologii regulacji ekspresji genów czyli „cięcia” genów mRNA. To również rok innych, zdumiewających odkryć. Ludzkość wykonała kolejne kroki ku poznaniu. Co zafascynowało naukowców?

Nie samą pandemią żyła ludzkość w roku 2020. Lockdown nie tylko nie zamknął nam drogi do odkryć, ale wręcz spotęgował możliwości poznawcze i uwolnił w nas nowe zasoby ciekawości, determinacji i pasji do odkrywania tajemnic życia. Czy rok 2021 będzie jeszcze lepszy?

Zwierzę, które nie oddycha tlenem

Henneguya zschokkei to pasożyt ryb z rodziny łososiowatych. Jego istnienie ujawnili w lutym 2020 naukowcy z Uniwersytetu w Tel Awiwie. Na marginesie innych poszukiwań odkryli oni, że Henneguya zschokkei nie posiada mitochondriów. To oznacza, że nie oddycha tlenem. To pierwszy taki przypadek w świecie wielokomórkowych zwierząt. Naukowcy jeszcze nie wiedza jak ten pasożyt produkuje energię niezbędną do życia.

Ich odkrycie wzrusza fundamenty dotychczasowego rozumienia ziemskiej przyrody ożywionej.

By Michal Maňas – Praca własna, CC BY 2.5, Wikimedia

Przyczyny stresu geriatrycznego u kosmonautów

Okazuje się, że za rozpoznawane u kosmonautów problemy z tak zwanym „stresem geriatrycznym” (spadkiem gęstości kości, utratą masy mięśniowej, kłopotami z układem immunologicznym i wzrokiem, z pracą serca i wątroby) odpowiedzialne są mechanizmy degradowania mitochondriów. Czasopismo „Cell” opublikowało w roku 2020 serię prac naukowych poświęconych wpływowi misji kosmicznych na organizmy ludzi i zwierząt. Można się z nich dowiedzieć między innymi, że przyczyną doznawanych przez astronautów problemów ze zdrowiem są wywołane promieniowaniem i nieważkością kłopoty z pracą centrów energetycznych komórek czyli mitochondriów.

Nie znamy jeszcze rozwiązania ujawnionych problemów, ale odkrycie jest krokiem w drodze do kolonizacji kosmosu.

Ślady życia na Wenus

Grupa naukowców, wśród których był Polak, ogłosiła, że w atmosferze Wenus znajduje się fosforowodór i to w ilościach, które nie mogły powstać poprzez procesy niebiologiczne. Fosforowodoru w wenusjańskich chmurach jest około 20 cząsteczek na miliard. Symulacje i obliczenia wykluczają powstanie takich ilości fosforowodoru w procesach niebiologicznych. Według wyliczeń takie procesy mogą być odpowiedzialne tylko za jedną tysięczną stężenia fosforowodoru, jakie ujawnili badacze.

Okrycie w wysokim stopniu uprawdopodabnia, że Ziemia nie jest jedyną zamieszkaną planetą Układu Słonecznego.

NASA odkrywa wodę na Księżycu

Wiedzieliśmy o występowaniu wody na ciemnej stronie Księżyca. W 2020 roku okazało się, że woda może istnieć również w miejscach oświetlanych przez Słońce (mimo że temperatura tam jest bardzo wysoka). Przy użyciu teleskopu SOFIA NASA potwierdziło obecność wody na ciemnej stronie Księżyca. „Nie wiemy jeszcze, czy będziemy mogli traktować ją jako zasób, lecz sama wiedza o jej istnieniu jest niezwykle ważna w kontekście programu eksploracji Księżyca Artemis” – napisał na Twitterze szef NASA, Jim Bridenstine.

Nadprzewodnik działający w temperaturze pokojowej

Nadprzewodniki to materiały zdolne do przesyłu energii elektrycznej bez strat wynikających z oporu. Nie korzystamy z nich, bo większość wykazuje właściwości nadprzewodnikowe w temperaturze poniżej punktu wrzenia ciekłego azotu, czyli -195,8 °C. To wyklucza masowe zastosowania.

Badacze z Rochester opracowali nadprzewodnik, który działa w temperaturze 14,4 °C, czyli bardzo blisko temperatury pokojowej. Jest jednak pewien problem. Dotychczas warunkiem jego aktywności jest bardzo wysokie ciśnienie, wielokrotnie wyższe niż panujące na Ziemi. Tak więc odkrycie ma dopiero wymiar eksperymentalny i wymaga dopracowania.

Rozwiązanie problemu będzie jednak kamieniem milowym dla ludzkości i zrewolucjonizuje energetykę.

503 nieznane formy życia na Ziemi

W roku 2020 Badacze z Muzeum Historii Naturalnej odkryli 503 nowe gatunki zwierząt. Guardian podaje, że są wśród nich na przykład małpy, żaby i osy. Najbardziej spektakularnym odkryciem roku 2020 jest mylona dotychczas z innymi gatunkami, małpa popa langur.

Zwierzę, mimo że dopiero zostało wpisane do rejestru gatunków, już teraz określa się jako krytycznie zagrożone wyginięciem. Na wolności zostało nie więcej niż 260 osobników.

Wśród innych odkryć wyróżnia się jaszczurka grzebieniasta z Borneo, dwa nowe gatunki żaby, dziewięć nowych węży, w tym zielona żmija trrimeresurus davidi. Samych nowych gatunków os zidentyfikowano 70. Za to pszczoły tylko trzy, w tym bombus tibeticus, najwyżej żyjący owad na Ziemi, odkryty na wysokości 5 640 metrów w Mongolii.

By Aung Ko Lin, Fauna & Flora International – Provided by the copyright owner and photographer of the image, CC BY-SA 4.0, źródło Wikimedia

Galaktyka bez ciemnej materii

Masywniejsza galaktyka NGC 1035 odarła tajemniczą dla nauki galaktykę NGC 1052-DF4 z ciemnej materii. Dzisiaj wiemy już, że wszystkiemu winna jest grawitacja. Oddalona od nas o 45 mln lat świetlnych „naga” galaktyka padła ofiarą masywnej galaktyki, która się do niej zbliżyła. Skutkiem utraty ciemnej materii jest stopniowy rozpad NGC 1052-DF4. Galaktykę bez ciemnej materii odkryto w roku 2018 dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Hubble’a. Zagadka przeczyła naszej dotychczasowej wiedzy i wymagała wyjaśnienia lub rewizji praw fizyki. Analiza promieniowania emitowanego przez galaktykę oraz rozłożenia w przestrzeni otaczających ją gromad kulistych pozwoliła wreszcie ustalić, z czego wynikają anomalia.

Prawa fizyki okazały się niezagrożone.

Najbliższe zdjęcie Słońca w historii

Od lat obserwujemy z Ziemi aktywność Słońca. Istnieje bezpośredni związek między tą aktywnością a działaniem satelitów, rakiet i systemu GPS. W roku 2020 mimo utrudnień wywołanych pandemią rozpoczęto misję sondy badawczej słońca Solar Orbiter. Sonda jest wyposażona w sześć różnych kamer. Pozwoli to nam dowiedzieć się więcej o naszej gwieździe. Projekt dopiero się rozpoczął a NASA już opublikowało wyjątkowe zdjęcia zrobione z najbliższej jak dotąd odległości 75 mln km. Są na nich nanoflary, światło zodiakalne, pomiary pola magnetycznego.

We wrześniu Extreme Ultraviolet Imager (EUI) przesłał na Ziemię dane, które wskazują na nowe cechy Słońca, których nigdy jeszcze nie obserwowano. Pozostaje z niecierpliwością czekać na kolejne materiały badawcze.

Pierwszy niedźwiedź jaskiniowy

We wrześniu 2020 w Jakucji znaleziono pierwszego w historii doskonale zachowanego dorosłego niedźwiedzia jaskiniowego. Niedźwiedź brunatny żył w Eurazji w Środkowym oraz późnym Plejstocenie. Gatunek wyginął około 15 tysięcy lat temu. Wstępnie ustalono, że znaleziony osobnik żył między 22 tysiące a 39,5 tysiąca lat temu.

Znaleziony egzemplarz ma zachowane wszystkie narządy wewnętrzne. Dotychczas odnajdywane były wyłącznie kości tego zwierzęcia. Znalezienie całego osobnika daje nam szanse na poznanie genomu niedźwiedzia jaskiniowego. Obiekt jest badany w NEFU (Nordth-Estern Federal University in Yakutzk).

Witajcie w Parku Jurajskim.

Odkryto najmniejszą czarną dziurę

GW190814 została uznana za gwiazdę neutronową. Okazała się… czarną dziurą. Nigdy wcześniej nie zarejestrowano czarnej dziury o masie mniejszej niż 5 mas słonecznych, a tym bardziej gwiazdy neutronowej większej niż 2,5 masy słoneczne.

Astrofizycy z USA i Włoch biorą pod uwagę hipotezę, że jedna czarna dziura pochłonęła drugą, znaczniej mniej masywną niż którakolwiek znana. Przedstawiciele LIGO Scientific Collaboration, studzą jednak emocje wskazując na ograniczone możliwości obserwacji zjawisk, jak gwiazdy neutronowe czy czarne dziury a przez to brak pewności do poprawności odczytanych danych.

Chiny stały się trzecim krajem w historii, który pobrał próbki z Księżyca

Pierwsze od 44 lat próbki materii księżycowej przywiozła na Ziemię chińska sonda Chang’e 5. Są to księżycowe skały i gleba. Poprzedni materiał badawczy trafił z Księżyca na Ziemię dzięki radzieckiej sondzie Luna 24.

Kapsuła Chang’e 5 trafiła do ośrodka w Pekinie, gdzie naukowcy otworzą pojemniki na próbki. Materiał zostanie rozdysponowany do celów badawczych i naukowych a część trafi do muzeów. Reszta będzie zdeponowana w Shaoshan, miejscu urodzenia przewodniczącego Mao, który życzył sobie by kraj pewnego dnia „chwycił Księżyc”.

Datowano pył kosmiczny z meteorytu Murchison

Ten najstarszy materiał znaleziony na Ziemi jest od niej dwa razy starszy. Meteoryt Murchison, znaleziony w Australii w 1969 to chondryt czyli meteoryt krzemianowy. Znaleziono na nim białkowe aminokwasy, nukleotydy stanowiące część składu DNA i RNA, a także cukry. W roku 2020 ogłoszono zaś, że w Murchisonie znajduje się pył kosmiczny, którego wiek oszacowano na około 7 mld lat.

To 4,5 mld lat więcej niż wiek Ziemi.

By United States Department of Energy;
uploaded en wikipedia by en:User:Carl Henderson
– http://www.anl.gov/Media_Center/Image_Library/images/fermi-dust.jpg;
en:Image:Murchison-meteorite-ANL.jpg

Otwarto archeologię dla amatorów-pasjonatów

Dzięki Lidarowi i lockdownowi archeolodzy amatorzy dokonali w roku 2020 szeregu fascynujących odkryć dystansując zawodowych poszukiwaczy zabytków. Materiał zdjęciowy Uniwersytetu w Exeter obszarów Doliny Tamar w Wielkiej Brytanii oraz 4 tys. km kw. wrzosowisk w Kornwalii, pozwolił odkryć pasjonatom fragmenty dwóch rzymskich dróg, około 30 prehistorycznych wałów osadniczych oraz około 20 prehistorycznych kopców grobowych, a także pozostałości setek średniowiecznych gospodarstw.

Te zdarzenia mogą trwale zmienić sposób funkcjonowania profesjonalnej archeologii. Pasjonaci będą mogli w znacznie szerszym niż dotychczas zakresie uczestniczyć w pracach poszukiwawczych a ich potencjał będzie wspierał zawodowców podobnie jak dzieje się to przy programach badania kosmosu.

Przeczytajcie też o śluzowcach.

2 komentarze do “Subiektywny ranking odkryć naukowych 2020

    • Czas odkryć to byłby wtedy, gdyby zamieniły się proporcje funduszy kierowanych na tak zwane badania podstawowe względem funduszy na rozwijanie tych rzeczy, które można łatwo sprzedać w reklamach. Ale na to raczej nie ma szans.

      Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.